به گزارش پایگاه تحلیلی خبری ذوب ۲۴، ایران در سال ۱۴۰۲ نیز با وجود چالش‌های عدم تأمین به‌خصوص در بخش انرژی، دهمین تولیدکننده بزرگ فولاد جهان باقی ماند و البته در ماه آخر این سال و نخستین ماه از سال ۲۰۲۴ میلادی توانست جایگاه خود را به نهمین تولیدکننده بزرگ جهان ارتقا دهد. با این وجود رتبه سالانه تولید فولاد ایران از سال ۲۰۱۸ تا پایان ۲۰۲۳ دهمین جهان است. سال ۱۴۰۲ برای صنعت فولاد ایران سال پرچالشی بود و فولادسازان کشور در این سال علاوه بر مشکلات همیشگی که برآمده از ضعف زیرساخت‌های مورد نیاز تولید است با نوع جدیدی از تصمیمات نهادهای دولتی روبه‌رو شدند و با آن دست و پنجه نرم کردند.
فروردین: رشد تولید و صادرات در غیاب کمبود انرژی
بنا بر آمار انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران، در فروردین ۱۴۰۲، ۳ میلیون و ۶۳ هزار تن شمش فولادی در قالب بیلت و بلوم و اسلب در ایران تولید شد. با این حال برجسته‌ترین دستاورد این ماه در تولید فولاد رشد چشمگیری بود که در تولید تیرآهن و ورق‌های پوشش‌دار نسبت به فروردین سال ۱۴۰۱ اتفاق افتاد.
اتفاق جالب توجه دیگری که در فروردین ۱۴۰۲ در صنعت فولاد ایران افتاد رشد چشمگیر صادرات برخی از محصولات در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته بود. ایران در فروردین ۱۴۰۲ نسبت به فروردین ۱۴۰۱، دو برابر تیرآهن بیشتری صادر کرد. تنها تیرآهن نبود، صادرات آهن اسفنجی از یک هزار تن در فروردین ۱۴۰۱ به ۵۰ هزار تن در سال ۱۴۰۲ اوج گرفت. صادرات اسلب بیش از ۳ برابر و صادرات ورق گرم بیش از دو برابر رشد کرد.
در این ماه رسانه‌ها از سرمایه‌گذاری ۱۵ میلیون دلاری یک سرمایه‌گذار چینی برای احداث یک کارخانه تولید فروسیلیس در استان زنجان، جذب ۸۰۸ میلیون دلار سرمایه به صنایع سنگین و فولاد چابهار و پیشرفت ۸۶ درصدی کارخانه فولاد قاینات خبر دادند. مجتمع فولاد سبا و شرکت ورق خودرو نیز همکاری خود را با هدف تولید محصولات جدید فولادی توسعه دادند.
اردیبهشت: تداوم سیر صعودی صادرات
در اردیبهشت نیز صادرات محصولات زنجیره فولاد در ایران همچنان نسبت به سال گذشته سیر صعودی داشت و این جریان رو به صعود در صادرات آهن اسفنجی برجسته‌تر از دیگر اقلام برقرار بود.
در این ماه یاسر طیب‌نیا مدیرعامل شرکت فولاد مبارکه از انتقال آب از دریای عمان برای تامین آب مورد نیاز صنایع این استان خبر داد؛ اتفاقی که به گفته او تا سه سال آینده به پایان استفاده از آب خام در فولاد مبارکه می‌انجامد.
در اردیبهشت ۱۴۰۲ همچنین اولین تست راه اندازی کارخانه فولادسازی مجتمع فولاد غدیر نی‌ریز در استان فارس انجام و کلنگ طرح توسعه شرکت فولاد اکسین بر زمین زده شد. احداث مجتمع پایسته فولاد مالک اشتر در منطقه ویژه اقتصادی صنایع معدنی و فلزی خلیج فارس نیز دیگر رویدادی بود که فعالان صنعت فولاد کشور در این ماه رقم زدند.
در ادامه اردیبهشت و نزدیک شدن به روزهای گرم سال سخن از محدودیت دوباره در تامین برق فولادسازان به میان آمد؛ هر چند امسال شرکت توزیع نیروی برق در سه بسته پیشنهادی این محدودیت‌ها را اعمال کرده بود اما تکرار این اتفاق گواه این است که شرکت‌های فولادی ناگزیرند همچنان تولید را در فصول اوج مصرف برق با محدودیت پیش برند.
خرداد: آژیر ناترازی برق
جریان رو به رشد صادرات فولاد از ایران در خرداد هم تداوم پیدا کرد، اما با گرم شدن هوا و ناترازی برق، رشد تولید و تثبیت جایگاه ایران به عنوان دهمین تولیدکننده بزرگ فولاد جهان تهدید شد و همین چالش سبب شد فولادسازان مجبور به مشارکت در تولید برق شوند. به همین منظور در خرداد ۱۴۰۲ قرارداد احداث بزرگ‌ترین نیروگاه خورشیدی متمرکز کشور با همکاری مپنا و فولاد مبارکه امضا شد. افزون بر اینها در مهر ماه سال ۱۴۰۲ شرکت فولاد مبارکه یک نیروگاه سیکل ترکیبی را با هدف تامین برق افتتاح کرد.
تیر: دو شوک در یک ماه
در تیرماه و همزمان با کشمکش فولادسازان با محدودیت‌های برآمده از تامین برق، رسانه‌ها از افزایش ۱۰۰ درصدی قیمت گاز صنایع فولادی خبر دادند؛ با این حال این تنها شوک وارد به صنعت فولاد در روزهای گرم ماه نخست تابستان نبود و در ادامه افزایش عوارض صادرات محصولات خام و نیمه‌خام که شامل محصولات زنجیره فولاد نیز می‌شد تولیدکنندگان و صادرکنندگان را به چالشی دیگری کشاند.
این چالش‌ها در حالی گریبانگیر صنعت فولاد در جایگاه یکی از ارزآورترین و اشتغال‌زاترین صنایع کشور شده بود که اخبار حاکی از توسعه صنعت فولاد در کشورهای رقیب حاشیه خلیج فارس به طور پیوسته توسط چیلان منتشر می‌شد و هشدار لازم برای از دست دادن بازارهای فولاد ایران را گوشزد می‌کرد؛ بازارهایی که فولادسازان در تنگنای تحریم آنها را به سختی به دست آورده بودند.
مرداد: دست و پنجه نرم کردن فولادسازان با چالش‌ها
با همه اینها اما شرکت‌های فولادی در تیر و مرداد دست از تلاش برنمی‌داشتند؛ در تیر ماه سال ۱۴۰۲ سهام صبا فولاد خلیج فارس در فرابورس ایران عرضه شد و واحد بریکت‌سازی آهک فولاد مبارکه به بهره‌برداری رسید.
در مرداد همچنین فولاد خوزستان از نخستین معدن سنگ آهن ۱۰۰ درصد مالکیتی خود بهره‌برداری کرد.
شهریور: افت صادرات با وضع عوارض و لغو معافیت مالیاتی
نخستین تاثیرات افزایش عوارض صادرات محصولات زنجیره فولاد در کاهش نرخ رشد صادرات آهن اسفنجی، شمش و اسلب در شهریور نمایان شد. علاوه بر این، ارزش صادرات ماهیانه مقاطع طویل فولادی هم از حدود ۱۵۰ میلیون دلار در خردادماه به نزدیک ۸۰ میلیون دلار در شهریور ماه کاهش یافت که نتیجه تعرفه های واردات میلگرد اعمال شده از سوی کشور عراق، مقررات و محدودیت های بازگشت ارز صادراتی، محدودیت های برقی تابستان و در کف ماندن قیمت ها در بازارهای جهانی در کنار محدودیت های اعمال شده بر صادرات فولاد از سوی دولت مثل حذف معافیت های مالیاتی صادراتی بود.
فولادسازان کشور در واکنش به چنین پیامدهایی و با هدف هشداردهی نسبت به عواقب تصمیماتی که سیاستمداران بدون نظرخواهی از فولادسازان درباره زنجیره فولاد می‌گیرند به همراهی شماری از مقامات مسئول و نمایندگان مجلس در «همایش تاب آوری صنعت فولاد» گرد هم آمدند و به صراحت از نگرانی‌ها خود گفتند.
پاییز: باز و بسته شدن پرونده خروج فولاد از بورس کالا
پاییز سال ۱۴۰۲ با طرح مجدد موضوع قدیمی خروج فولاد از بورس کالا توسط وزارت راه و شهرسازی داغ شد. پرونده ای که همچون نوبت های قبلی، پس از درگیرکردن افکار عمومی باز هم با منتفی شدن موضوع به دلیل غیرکارشناسی بودن آن خاتمه یافت. انجمن فولاد نیز در این مدت با صدور بیانیه ای از ضرورت عرضه فولاد در بورس کالا گفت و ضمن اعلام برخی ملاحظات، از دستاوردهای آن دفاع کرد.
همچنین در این فصل با توجه به عدم اعمال محدودیت های برق و گاز تا اواخر آذرماه، رکوردهای تولید متعددی در کارخانجات فولادی به ثبت رسید که فولاد هرمزگان و فولاد خوزستان در صدر آن بودند. تجدید دیدار جامعه فولاد در دو رویداد سمپوزیوم و نمایشگاه فولاد در کیش و نمایشگاه ایران متافو در تهران هم از دیگر اتفاقات پاییز امسال همچون سال های اخیر بود.
دی: درخواست اصلاح عوارض صادراتی
در دی ماه فولادسازان و معدنکاران فعال در زنجیره فولاد کشور در نامه‌ای خطاب به معاون اول رئیس جمهورخواهان لغو بخشنامه عوارض صادراتی برای کلیه محصولات زنجیره تولید معدن و صنایع معدنی و یا اصلاح آن شدند؛ این نامه برای بررسی به وزیر صنعت، معدن و تجارت کشور داده شد و وزیر صمت نیز اواخر بهمن ماه در جمع رسانه‌ها از اصلاح عوارض خبر داد. وزیر صمت در این ماه خط سوم نورد مجتمع فولاد البرز غرب در ابهر زنجان را نیز افتتاح کرد.
رویداد خوشایند دیگری که در زمستان ۱۴۰۲ برای صنعت فولاد ایران رقم خورد، امضای تفاهم‌نامه‌ای میان شرکت فولاد هرمزگان و شرکت نفت ستاره خلیج فارس در پنجمین جشنواره ملی فولاد با هدف بررسی ملزومات استفاده از گاز هیدروژن به جای گاز طبیعی بود. این اتفاق را می‌توان نخستین گام برای تولید فولاد سبز در ایران قلمداد کرد.
بهمن: ماه خبرهای خوب
اتفاقات خوبی در بهمن ۱۴۰۲ رقم خورد: با تکمیل عملیات پیش راه اندازی مگاپروژه زمزم ۳ فولاد خوزستان، بزرگ‌ترین مگامدول آهن اسفنجی کشور در این ماه ثبت شد و محصول آن پیش‌فروش شد. در این ماه، ذوب آهن بیستون با نماد فبیستون بورسی شد. عملیات اجرایی طرح‌های توسعه‌ای شرکت فولاد هرمزگان با حضور وزیر صمت نیز در این ماه آغاز شد. خبرهایی هم از از سرعت گرفتن پروژه احداث کارخانه تولید کنسانتره فولاد خرسان به گوش رسید.
همچنین آخرین آمار انجمن جهانی فولاد از تولید فولاد جهان در سال ۲۰۲۳ نیز توسط چیلان ترجمه شد و رشد ۱.۸ درصد تولید ایران را اعلام کرد.
اسفند: اصلاح دیرهنگام عوارض صادراتی همزمان با تشدید محدودیت های گاز
استقرار موج بارش برف و سرما از اوایل اسفندماه در کشور و افزایش مصرف گاز در بخش خانگی و تجاری، محدودیت های گازی فولادسازان را به حداکثر رساند به طوری که گاز بیشتر کارخانجات آهن اسفنجی برای دو هفته نزدیک به قطعی بود.
همچنین در نهم روز از اسفند، بالاخره دولت درخواست اصلاح عوارض صادراتی برخی محصولات از جمله زنجیره فولاد را پذیرفت و ارقام آن را از ۱ تا ۱۸ واحد درصد کاهش داد.
۱۴۰۲: سالِ تداومِ چالش‌های فرابخشی صنعت فولاد
در مجموع در سال ۱۴۰۲، شاهد تداوم چالش‌های فرابخشی صنعت فولاد بودیم. تأمین انرژی صنایع فولادی همچنان در این سال با چالش روبرو بود و علاوه بر آن نرخ حامل‌های انرژی صنایع فولادی نیز افزایشی شد. این دو موضوع در کنار تداوم لغو معافیت مالیاتی صادرات و وضع عوارض صادراتی زنجیره فولاد (هر چند که با اصلاحات همراه شد)، عدم النفع تولید فولاد را بیشتر کرد و تاب‌آوری صنعت فولاد ایران را به مرز بحرانی کشاند.
همچنین در بازار فولاد شاهد ثبات قیمتی بودیم و با مهار افزایش قیمت دلار، قیمت فولاد نیز تثبیت شد به گونه ای که طبق تحلیل های آماری چیلان از معاملات بورس کالا، قیمت فولاد کمتر از تورم عمومی بوده است.
منبع: مجله نوروزی چیلان
